Mehmet Altan ve eşi 4,5 yıldı
r ilginç bir misafir ağırlıyor. Birinci meclisin önemli siyasi figürlerinden hukukçu milletvekili Hüseyin Avni Ulaş’ın prinçten yapılmış bir büstü bu. Cumhuriyet’in ilk demokratı olarak gördüğü Ulaş’ın büstünü yaptıran Altan, 1992 yılından beri her ölüm yıldönümünde köşesinde onu anıyor. Bu yılki yazısında Başbakan’a bir çağrıda bulundu: Demokrasi için evimdeki pirinç büstü Erzurum’a dikelim.
ZAMAN – PAZAR 20.03.2011
1990’lı yılların başı. Ekonomi doçenti Mehmet Altan, birinci meslis tutanaklarını okur. Daha sonra yıllarca tartışılacak ikinci cumhuriyet kavramını temellendirmek için incelediği hararetli tartışmalar içinde Erzurum milletvekilinin konuşmaları dikkatini çeker. Daha doğrusu ona hayranlık duyar. Çünkü hukukçu Hüseyin Avni Ulaş (1887-1948), Altan gibi bazı aydınların daha yeni yeni dillendirmeye başladığı demokratik cumhuriyet ve hukukun üstünlüğünden ta 1920’lerde söz ediyordur. Aynı zamanda birinci meclisin muhalefet grubunun lideri olan Ulaş, İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanma tehdidine rağmen hiç çekinmeden Cumhuriyet’in eksikliklerini dile getiriyordur. Bu, Altan’ın Ulaş’ı kendisine “manevi dost” olarak edinmesi için yeterli bir sebeptir. Nihayet 22 Şubat 1992’de ölümünün yıldönümünde kabrini ziyaret eder. Artık her yıl bu tarihte onun hakkında bir yazı kaleme alacaktır. Siyasi tarihin üstünü örttüğünü düşündüğü Ulaş’ı herkesin bilmesini ister.
Başbakan’a misafiri Erzurum’a götürme çağrısında bulundu
4,5 yıl önce bir dost meclisinde Hüseyin Avni Ulaş’a dair bu kanaatlerini anlatır. Büstünü yaptırmak istediğinden söz eder. Arkadaşı eski Pendik Belediye Başkanı Erol Kaya, Altan’ın isteğini yerine getirir. Ulaş’ın pirinçten büstünü yaptırır. O zamandan beri büst Altan’ın evinde. Altan bu yılki yazısında ikinci cumhuriyetin lideri olarak gördüğü Ulaş’ı anmakla yetinmedi ve Başbakan Tayyip Erdoğan’a bir çağrıda bulundu. 4,5 yıldır evinin salonunda misafir ettiği Hüseyin Avni Ulaş’ın büstünü memleketi Erzurum’a törenle dikmeyi teklif etti.
Altan, 28 Şubat postmodern darbesinin yıldönümünde dile getirdiği bu teklifine gerekçe olarak, Ulaş’ın birinci Cumhuriyet’in, bütün darbeleri ve Balyoz gibi darbe planlarını doğuran özündeki mantığa karşı çıkmasını gösteriyor. İşte bu sebeple Altan’a göre Ulaş’ın büstünün törenle Erzurum’a dikilmesi demokrasi adına önemli bir adım. Bunun için yıllardır demokrat bir irade beklediğini söyleyen Altan, birçok milletvekiliyle görüşmüş. Hatta büstü yaptırdığı ilk yıllarda Erzurum valisi onu aramış. Fakat verilen sözlerin hiçbiri hayata geçmemiş. Yalnızca Erzurum’da bir mahalleye Ulaş’ın adı verilmiş. Büst ise Altan’ın elinde kalmış. Altan, “Yanlış anlamayın biz onu evimizde ağırlamaktan memnunuz ama manevi dostum olan Hüseyin Avni Ulaş’ı hak ettiği yerde, Erzurum meydanlarında görmek istiyorum.” diyor.
Ulaş’la mayamız aynı
Altan’a göre eğer Ulaş’ın düşünceleri muhatap bulsaydı Türkiye askeri vesayetle boğuşmayacaktı. Birinci Cumhuriyet’i başarısız bulan Altan; “Cumhuriyet’in doğruları ve yanlışları var. Hüseyin Avni Ulaş, Cumhuriyet’in yanlışlarını eleştirme cesaretini gösteren ilk demokrattır ve onun yanlışları eleştirirken ortaya koyduğu reçeteler eğer yankı bulsaydı bugün çok daha ileri bir Türkiye olacaktı.” şeklinde konuşuyor. Altan’ın, “Kendinizi Ulaş’la özdeşleştiriyor musunuz?” sorumuza cevabı şöyle: “Özdeşleştirme değil ama kendimi Hüseyin Avni Ulaş’ın mayasından hissediyorum.” Altan, “Başbakan da çağrınıza cevap vermezse, büstü ne yapacaksınız?” sorumuza ise cevabı net: “Ben halimden, dostumu ağırlamaktan memnunum. Türkiye o olgunluğa gelecek ve Hüseyin Avni Ulaş’ın büstünü Erzurum’a büyük bir vicdani sorumlulukla koyacak.”
***
Cumhuriyet’in ilk demokrat, ilk liberal ve ilk muhalefet lideri
Hukukçu Hüseyin Avni Ulaş, Erzurumlu. Son Osmanlı Mebusan Meclisi ve birinci TBMM milletvekili. ErzurumKongresi delegelerinden olan Ulaş, birinci meclisin muhalefet kanadı olan ikinci grubun lideri. Mehmet Altan, Ulaş’ı ilk demokrat ve ikinci demokrasinin lideri olarak görüyor. Cem Boyner’in lideri olduğu Yeni Demokrasi Hareketi de Ulaş’ı ilk liberal siyasi olarak görüyordu. Birinci meclisteki ikinci grup ve Hüseyin Avni Ulaş’la ilgili, Ahmet Demirel tarafından yapılmış bir doktora çalışması da var.
g.baki@zaman.com.tr